Türk Dünyası’nın ortak vizyonu: Geçmişten geleceğe köprü

2. Uluslararası Türk Dünyası Stratejik Araştırmalar Kongresi, Türk devletleri ve toplulukları arasında stratejik iş birliği imkanları temasıyla Ankara’da gerçekleşti.

Kongrenin ilki Mayıs 2024’te Bursa Uludağ Üniversitesi ev sahipliğinde “Avrupa Türk Tarihi / Avrupalı Türkler” temasıyla gerçekleştirilmiş; 10’dan fazla ülkeden, 50’ye yakın üniversiteden 100’e yakın akademisyen ve uzmanın katılımıyla konular derinlemesine ele alınmıştı​. Bu ilk kongrede, Avrupa Türk tarihi bilinmeyen yönleriyle ele alınırken, diaspora deneyimi ve kültürel diplomasi gibi konularda önemli çıktılar üretilmiş, sonuç bildirgesinde kongrenin her yıl farklı bir üniversitenin ev sahipliğinde gelenekselleşeceği ve Türk Dünyası’nın stratejik vizyonuna katkı sunacağı vurgulanmıştı​.Kongrenin ikincisi 16-18 Mayıs 2025 tarihlerinde Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi’nde “Türk Devletleri ve Toplulukları Arasında Stratejik İş Birliği İmkânları” temasıyla düzenlendi.

Kongrenin açılışına başta Ak Parti Genel Başkan Yardımcısı, Türk Devletleri ile İlişkiler Başkanı, Ankra Milletvekili Prof. Dr. Kürşat Zorlu olmak üzere bir çok kurum ve kuruluşun temsilcisi katıldı. Düzenleme Kurulu Başkanı Cemal Akkuş, Türk Dünyası Yörük Türkmen Birliği Genel Başkanı İrfan Tatlıoğlu, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Kürşat Göktürk’ün birer konuşma yaptığı kongrenin açış konuşmasını ise Prof. Dr. Kürşat Zorlu yaptı.

3 gün süren ve 26 oturumda 104 bildirinin sunulduğu bu kongrede açılış oturumunda ise Türksoy, Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA) ve Yurt Dışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB)nın katılımı ile Entegrasyon ve Kamu Diplomasisi Perspektifinden Türk Dünyasının Geleceği ele alındı. TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Sayit Yusuf, YTB Başkan Yardımcısı Murat Kazancı, TİKA Başkan Yardımcısı Dr. Mahmut Çevik kurumlarının bu alanda yaptığı çalışmaları anlattı.

Kongre fuaye alanında yapılan ve İran’da yaşayan 5 milyon civarındaki Kaşkayı yörüklerinin hayatını konu alan fotoğraf sergisi ise dikkat çekti. Türksoy Türk Dünyası Müzik grubu açılışta Türk Dünyasından ezgiler seslendirdi.

3 gün sonrasında kongre sonuç bildirisi yayınlanarak Türk Dünyasının gelecek vizyonuna ve güncel sorunlarına ışık tutacak önerilerde bulunuldu.

‘Türk Devletleri ve Toplulukları Arasında Stratejik İş Birliği İmkanları’ temasıyla ve ilgili kamu diplomasisi kurumlarının desteği ile Türk Dünyası Yörük Türkmen Birliği tarafından organize edilen Kongre, “bütünleşik stratejik vizyon” yaklaşımıyla düzenlenmiş; 17 ülkeden, 70 üniversite, 16 kurum ve 3 strateji merkezinden 145 akademisyenin katılımı ile gerçekleştirilmiş ve 26 oturumda 104 bildiri sunulmuştur.

Bildiriler; Türk Dünyasında Entegrasyon ve Diplomasi, Ortak Dil ve Kültür Çalışmaları, Tanıtım Stratejileri, Ekonomik İş Birliği ve Ticaret Fırsatları, Eğitim ve Bilimsel Araştırmalarda İş Birliği, Savunma Sanayi ve Güvenlik İş Birliği, Türk Dünyasında Güncel Sorunlar, Türk Dünyasında Sivil Toplum Kuruluşları ve İş Birliği İmkanları, Kültürel Mirasın Korunması ve Tanıtımı, Çevresel Sürdürülebilirlik ve İklim Değişikliği İle Mücadele, Türk Dünyasında İletişim Dili ve Medya Stratejileri, Dijital Dönüşüm, Yapay Zeka, Veri Yönetimi ve Teknolojik İş Birliği başlıkları altında toplanmış, üzerinde müzakereler yapılmış ve aşağıdaki kararlar tavsiye edilmiştir.

1. İlgili kurumların parçalı, stratejik değeri olmayan çalışmalara destek vermek yerine, stratejik değer üreten, eylem oluşturucu, ufuk açıcı çalışmalara daha çok destek vermesi sağlanmalıdır.
2. Yüzyıllar boyunca dalgalar halinde Anadolu’dan ya da Anadolu’ya gelmeden önceki yurtlarından çıkarak Ortadoğu, Afrika ve Avrupa’nın çeşitli bölgelerine yerleşmiş Türk topluluklarının izleri sürülmeli, başta Suriye, Filistin, Lübnan, Irak, İran olmak üzere tüm coğrafyalardaki Kayıp Türklerin tespiti, izlenmesi, güncel sorunlarının müzakeresi, uzun devreli gelişim planları çerçevesinde kapasite inşasının oluşturulması sağlanmalıdır.
3. Siyasi diplomasi, kamu diplomasisi, kültürel diplomasi ve sivil diplomasinin birbirini destekleyen, bütünleşik, pratik, veriye dayalı, sonuç odaklı bir koordinasyonla yeniden ele alınması ve tarafların koordinasyonu sağlanmalıdır.
4. Halktan-Halka Diplomasi: Yerel yönetimler, diasporalar ve düşünce kuruluşlarını buluşturacak “Türk Dünyası Sivil Forumları” yılda bir kez rotasyonla düzenlenmeli; TDT Genel Sekreterliği altında bir STK Koordinasyon Masası kurulmalıdır.
5. Milletimize yönelik geçmişte olan soykırım ve yoketme eylemleri konusunda uluslararası hafıza oluşturacak çalışmaların başlatılması; Tripoliçe, Kıbrıs, Bosna, Hocalı katliamları ile ilgili somut projelerin hayata geçirilmesi tavsiye edilmektedir. Filistin, Doğu Türkistan, Kırım, Keşmir gibi bölgelerde halihazırda devam eden insanlık suçlarının tanımlandırılması, hukuki alt yapısının doldurulması ve uluslararası kamuoyunun dikkatinin çekilmesi çalışmaları hızlandırılmalıdır.
6. Zengezur Koridoru & Orta Koridor: Azerbaycan-Nahçıvan-Türkiye kara bağlantısını kesintisiz kılacak Zengezur Koridoru’nun, 2027 sonuna kadar çok taraflı güvenlik-finansman modeliyle inşa edilmesi gerekmektedir. Koridor; TDT lojistik ağının çekirdeği olacak, Orta Koridor’un (Çin-Kazakistan-Hazar-Türkiye-AB) taşıma süresini %30 kısaltacaktır.
7. KKTC’nin, TDT’na tam üye yapılması yoluyla da olsa Türk Devletleri tarafından tanınması sağlanmalıdır.
8. Ortak Dış Politika Eğitimi: Genç diplomatlar için Ankara-Astana-Taşkent dönüşümlü “Türk Dünyası Diplomasi Akademisi” 2026’danitibaren faaliyete geçmelidir.
9. Ortak Dijital Pazar & CBDC: 2025-28 döneminde regülasyon uyumu, gümrük veri standardizasyonu ve blok-zincir tabanlı TDT Ortak Ödeme Sistemi (Çok Taraflı CBDC Ağ Geçidi) kurulmalıdır.

10. Koridor Diplomasisi: Türkiye’nin “Kalkınma Yolu” ve “Zengezur” projelerinde lojistik-siyasi istikrar sağlayıcı rolü vurgulanmalı; koridorlar için risk-senaryolu mekânsal analiz merkezleri kurulmalıdır. ​
11. Yaratıcı Ekonomi & Ortak Markalaşma: Film-dizi, oyun, moda ve dijital sanatlarda ortak marka lansmanı yapılmalıve 2030’da yaratıcı endüstrilerin TDT GSYH payının %4-5’e çıkarılması hedefi ortaya konmuştur.
12. Orhun Değişim Programı 2.0: 2028’e dek en az 5 000 öğrenci-akademisyen hibeli değişim; ortak ders havuzu (Türk Tarihi, Ortak Edebiyat, Dijital Ekonomi) ve karşılıklı diploma tanıma süreçleri dijital platforma taşınmalıdır. ​
13. Türkiye’nin Yüksek Öğrenim konusundaki uluslararasılaşması, Türk Dünyasının geleceğine yön verecek entellektüel kapasitenin artırılmasına yönelik her türlü çaba desteklenmeli, Türk soylu öğrencilerin Türkiye’deki üniversitelerde eğitim görmesi kolaylaştırılmalı ve harçlarının Türk vatandaşları ile eşitlenmesi sağlanmalıdır.

14. Ortak Alfabe ve Öğretim Materyalleri: 2026-27 öğretim yılında TDT üyelerinin ortaöğretim müfredatına “Türkçe Ortak Alfabe” deneme programı girmeli; çevrim-içi kelime bankası ve ses-veri tabanı TÜRKSOY koordinasyonunda hazırlanmalıdır.
15. Türk Devletlerinin Dil Kurumları arasında yüksek nitelikli bir koordinasyon sağlanmalıdır.Ortak dil konusunda Türk Dili uzmanlarının geliştirilmesi ve artırılması sağlanmalıdır.
16. Nevruz, Hıdırellez gibi ortak kültür varlıkları Türk orta öğretiminde ‘önemli günler ve haftalar’ çerçevesinde ele alınmalı ve ortak bir değerler manzumesi oluşturulmalıdır.
17. Mükemmeliyet Merkezleri: Yapay zekâ, savunma teknolojileri ve iklim-tarım odaklı üç bölgesel Ar-Ge merkezi (Ankara, Almatı, Taşkent) eş-finanse edilmelidir.
18. Türk Dünyası Savunma Sanayi Konsepti: Ankara merkezli Savunma Sanayi Başkanlığı, Ar-Ge Merkezi ve 1 milyar USD başlangıç sermayeli Savunma Fonu 2026’da kurulmalıdır. İnsansız sistemler, hipersonik platformlar ve siber savunma öncelikli Ar-Ge alanları oluşturulmalıdır.

19. Europol Modeli Polis İş Birliği: Sınır-ötesi suçla mücadele için ortak veri tabanı (Interpol-ISO27001 standardında) ve birleşik hızlı müdahale usulleri devreye sokulmalıdır.
20. Yıllık “Turan Defence EXPO”: 2027’den itibaren dönüşümlü ev sahipliğiyle savunma fuarı ve TDT-TEKNOFEST yarışmaları düzenlenmelidir.
21. Birleşik Müze Kartı & Ortak Kültür Rotası: Ziyaretçi verilerini paylaşan dijital kart sistemi ve “Ortak Kültür Rotası” (İstanbul-Semerkand-Bakü-Bişkek, Almatı, Saray Bosna  gibi) 2026 turizm sezonuna yetiştirilmelidir. ​
22. Nasreddin Hoca Bellek Merkezi ve Diğer İyi Uygulamalar: Ortak mizah-folklor projeleriyle kültürel diplomasi yumuşak güç aracı olarak kurumsallaştırılmalıdır.
23. Ortak Nüfus & Göç Politikaları: Türkmen diasporası, Suriye-Irak Türkmenleri ve Batı Trakya topluluklarının haklarının savunulması için veri tabanı, burs ve yeniden yerleşim destekleri geliştirilmelidir.
24. Krize Duyarlı Stratejiler: Kıbrıs, İran, Kırım, Doğu Türkistan ve Balkanlar başta olmak üzere jeopolitik gerilim alanlarında kültürel bellek oluşturma ve çok-taraflı arabuluculuk girişimleri desteklenmelidir. ​

• Eylem Planı:Yukarıda belirtilen alanlarda özel projeler geliştirilerek, ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yoluna gidilecektir.
• Denetleme Mekanizması:Alınan kararlar ve bağlantılı projeler 2025-2030 Stratejik Eylem Planı Çalıştayında detaylandırılacaktır.
• Sürdürülebilir Yönetim:Sivil toplum kuruluşları ve akademinin enerjisini devletlerin stratejik hedefleri ile buluşturarak, doğru analizler yapıp kararları operasyona dönüştürmek esas olacaktır.

Bu karar ve tavsiyeler, kongreye katılan akademisyenler, uzmanlar ve stratejistlerce tartışılarak, oy birliği ile kabul edilmiş ve uluslararası kamuoyuna saygıyla ilan edilmiştir.

Türk Dünyası Yörük Türkmen Birliği Genel Başkanı İrfan Tatlıoğlu:

Bulundukları STK’ları bir atlama tahtası olarak kullanan, toplumun enerjisini gereksiz kısır çatışmalar içerisinde harcayan, isim ve tabelalarını siyasi ikballeri için kullanan bunca sözümona sivil yapının yanında, taşıdığı ve açıkça ortaya koyduğu milli misyonuna hizmette, tamamen kendi imkanlarıyla, böyle bir kurumsal kapasiteyi ve vizyonu ortaya koyan bir Türk Dünyası Yörük Türkmen Birliği yönetimime ve onun şerefli mensuplarına teşekkür ediyorum.

Bu görkemli kongrenin konusundan, web sitesine, online bildiri sisteminden, davet mektuplarına, tasarımlarından, konaklama ve ulaşımına kadar her aşamasıyla tek tek ilgilenen Birliğimiz Genel Sekreteri ve Kongre Düzenleme Kurulu Başkanı Cemal Akkuş’a teşekkür ediyorum. Hiç tereddüt etmeden bizimle yol yürüyen Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi yönetimine, Bilim Kurulu Başkanımız Prof. Dr. Fırat Purtaş hocama, Türkiyat Uygulama ve Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Habibe Yazıcı Ersoy hocama ve ekibine, her konuda yanımızda olan TİKA Başkan Yardımcısı Dr. Mahmut Çevik üstadımıza, tanıştığımız andan itibaren kahrımızı çeken ve koşturan Hayri Ataş’a ve kıymetli eşi Kadriye Ataş hanımefendiye, tüm organizasyonlarımızın genç enerji kaynağı Turan Gençlerine ve Delikanlılar Teşkilat Başkanımız Harun Salım’a, sahne arkası kahramanlarımız Bursa ekibine ve Bursa Yörük Türkmen Dernekleri Federasyonu yöneticilerimize gönülden teşekkür ediyorum.

Türk Dünyasına olan sevdamıza şahitlik eden ve her kapılarını çalışımızda sadece kurumlarının değil gönüllerinin de kapısını açan; Ömer Kocaman ve Ali Çiviciler şahsında Türk Devletleri Teşkilatı’na, Serkan Kayalar’ın şahsında TİKA’ya, Sayit Yusuf’un şahsında TÜRKSOY’a ve Dr. Abdullah Eren’in şahsında Yurt Dışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı’na, gençlerin Bursa’dan Ankara’ya ulaşımları konusunda destek veren Osmangazi Belediye Başkanı Erkan Aydın’a ve ekibine hasseten teşekkür ediyorum.

Ve yine yaptığımız işlerde eksiklerimizi tamamlayan, yol gösteren Ak Parti Genel Başkan Vekili ve Bursa Milletvekili Efgan Ala ve Ak Parti Bursa Milletvekili Mustafa Varank Bakanlarımıza, kongremize katılak bizlere ufuk çizen ve yanımızda yer alan Ak Parti Ankara Milletvekili, Türk Dünyası İlişkilerden sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Kürşat Zorlu Başkanımıza ve ekiplerine ayrı ayrı teşekkürü bir borç biliyorum. Bu yolda yürürken, her ayağımız takıldığında yoldaki taşları temizleyen tüm dostlarımızı minnetle anıyorum.

Türk Dünyası Yörük Türkmen Birliği Genel Sekreteri ve Kongre Düzenleme Kurulu Başkanı Cemal Akkuş:

2.Uluslararası Türk Dünyası Stratejik Araştırmalar Kongresi’nde ele alınan kamu diplomasisi, kültürel diplomasi, savunma sanayii, ortak dil ve kültür, eğitim politikaları, ekonomik iş birliği ve dijital dönüşüm başlıkları, bir bütün olarak Türk Dünyası’nın ortak stratejik vizyonunu ileri taşımaya matuftur. Kongre boyunca yapılan tartışmalar ve sunulan akademik bildiriler göstermiştir ki, bu alanların her birinde önemli fırsatlar kadar zorluklar da mevcuttur. Ancak ortak tarih, değerler ve hedefler, Türk devletleri ve toplulukları arasında daha sıkı bir iş birliği için sağlam bir temel sunmaktadır. Kongremiz, bu temeli bilimsel bir bakış açısıyla işleyerek somut politika önerilerine dönüştürme çabasıyla, benzersiz bir platform işlevi görmüştür. Bu platformun en büyük kazanımı, sivil toplum ve akademinin enerji ve bilgisini, devletlerin stratejik hedefleriyle buluşturması olmuştur. Böylece, Türk Devletleri Teşkilatı’nın ortaya koyduğu 2040 vizyonuna sivil ve akademik bir altyapı oluşturma iddiası biraz daha gerçeğe yaklaşmıştır.

Türk Dünyası’nın ortak stratejik vizyonunu gerçekleştirmek, ancak ortak akıl ve kolektif çabayla mümkün olacaktır. Bu doğrultuda, önümüzdeki yıllarda kongremize ev sahipliği yapmak isteyecek üniversitelere bir davette bulunuyoruz. Her yıl farklı bir Türk ülkesinde veya akraba topluluğun bulunduğu bir coğrafyada kongremizi düzenleyerek, stratejik düşüncenin sınır tanımayan bir şekilde yayılmasını hedefliyoruz. Ev sahipliği yapacak üniversiteler, bulundukları bölgenin perspektifini Türk Dünyası’na taşıyarak bu bilimsel geleneğe büyük katkı sunacaklardır. Aynı şekilde, kamu kurumları, düşünce kuruluşları, sivil toplum örgütleri gibi yapılara da iş birliği çağrısı yapıyoruz. Bu kurumlar, kongremizin ortaya koyduğu önerileri hayata geçirmek üzere bizlerle ortak çalışmalar yürütebilir, takip mekanizmaları oluşturabilir ve strateji belgelerini zenginleştirebilirler. Ve yine elbette özel sektör firmalarının bu organizasyona verecekleri kurumsal destek, sadece parçası oldukları bir medeniyete hizmet değil, aynı zamanda yeşerdikleri ortamın daha verimli olmasına sundukları katkı ile kendi geleceklerine bir yatırım anlamı taşıyacaktır. Sonuç olarak, 2. Uluslararası Türk Dünyası Stratejik Araştırmalar Kongresi, Türk Dünyası’nın ortak ufkuna ışık tutma misyonunu bir adım ileriye taşımıştır. Bildirilerden derlenen bilgiler, www.sivilstrateji.org platformunda toplanarak, somut politikalar ve projeksiyonlar haline getirilmesi için ilgililerin hizmetine sunulmuştur. Bu kongreden çıkan ses, tek bir milletin veya devletin değil, kadim bir medeniyet dairesinin müşterek sesidir. Bu sesin sürdürülebilir olması ve giderek güçlenmesi için hepimize görev düşmektedir. Kongremizin, Türk Dünyası’nın birliğine ve refahına giden yolda küçük de olsa kalıcı bir iz bırakmasını temenni ederek gelecek yılın çalışmalarına bugünden başlıyoruz.